نوروز غمگین تلویزیون‌های فارسی؛ بازتاب شش ماه سرکوب خونین

بعد از حدود شش ماه اعتراض، تجمع، کشته دادن و زندانی شدن، جنبشی که بازتاب آن عمدتا از طریق رسانه‌های فارسی‌زبان خارج از کشور امکان‌پذیر بود، تاثیر عمیقی روی برنامه‌های نوروزی این رسانه‌ها گذاشت.

تلویزیون‌های فارسی‌زبان خارج از ایران هر سال در ساعات قبل و بعد تحویل سال، برنامه نوروزی ویژه‌ای تدارک می‌بینید که ویژگی عمده آن‌ها محتوای شاد و متنوع بوده است. اما امسال تقریبا تمام شبکه‌های فارسی‌زبان عمده، کمابیش، نگاه متفاوتی به نوروز داشتند. 

چهار شبکه تلویزیونی «بی‌بی‌‌سی فارسی»، «منوتو»، «صدای آمریکا» و «ایران اینترنشنال»، اگرچه نه در یک سطح و اندازه، هر یک به نوعی در برنامه‌های نوروزی خود از اعتراضات جنبش «زن، زندگی، آزادی» در ایران تاثیر گرفته بودند.

از سمرقند و بخارا تا لس‌آنجلس

تلویزیون بی‌بی‌سی فارسی در سال‌های گذشته برنامه‌های نوروزی خود را با شیوه‌های متنوعی اجرا کرده است؛ از اجرا در یک سالن به‌طور متمرکز گرفته تا اجرا در شهرها و کشورهای مختلف. امسال هم بی‌بی‌سی فارسی برنامه نوروزی خود را در دو محل مختلف و خارج از محل استقرار خود در لندن اجرا کرد. ضمن اینکه این شبکه در این برنامه به‌طور مستقیم سخنی از حال و هوای شش ماه گذشته در ایران به‌میان نیاورد و جنبش «زن، زندگی، آزادی» تاثیری بر برنامه نوروزی آن نداشت. 

«بهزاد بلور»، مجری برنامه نوروزی بی‌بی‌سی فارسی، بیشتر برنامه را در ازبکستان و در شهرهای سمرقند و بخارا اجرا کرد تا از رسوم ملل دیگر که نوروز را جشن می‌گیرند هم یاد کرده باشد. او از مردمانی که نوروز را در کشورهای مختلف جهان جشن می‌گیرند، با عنوان «هم‌نوروزی» یاد کرد. اگرچه برنامه در کشور ازبکستان ضبط شده بود، اما جمعی از شرکت‌کنندگان ایرانی نیز در آن نمایش‌های محلی ویژه نوروز را اجرا کردند. 

بخش دیگری از برنامه نوروزی بی‌بی‌سی فارسی در شهر لس‌آنجلس ضبط شده بود. در این بخش خوانندگان شناخته شده برای ایرانیان، چون مرتضی، منصور، فتانه و تعدادی دیگر، به اجرای برنامه پرداختند. تنها در این بخش بود که اشاره‌ای به اعتراضات ماه‌های گذشته در ایران و حوادث مربوط به آن، شد. مثلا منصور گفت که هر وقت در ترانه خود به این جمله می‌رسد که «ما باید بچگی کنیم»، یاد «کیان پیرفلک» می‌افتد. او ترانه ای هم سکوت شکسته خواند آن را «به مردمی که سکوت خود را شکستند» اختصاص داد.

بی‌بی‌سی فارسی، بخشی از برنامه خود را نیز به روایت داستان سیاوش در شاهنامه فردوسی اختصاص داد.

هیچ راهی نیست کان را نیست پایان، غم مخور

تلویزیون ایران‌اینترنشنال برخلاف بی‌بی‌سی فارسی، تصمیم گرفت برنامه نوروزی خود را با حال‌وهوایی مربوط به تحولات مربوط به جنبش «زن، زندگی، آزادی» و اتفاقات شش ماه گذشته در ایران برگزار کند.

برنامه با لوگو و گرافیکی که روی آن مصرع «هیچ راهی نیست کان را نیست پایان، غم مخور» از حافظ نوشته شده بود، آغاز شد تا نشان دهد که این شبکه در برنامه نوروزی خود هم نگاهی به اتفاقات غم‌انگیز ماه‌های گذشته دارد و هم می‌خواهد روحیه مخاطبان غمگین خود را با حال‌و‌هوای نوروزی تسکین بدهد.

اجرای برنامه نوروزی ایران اینترنشنال را «مارال محمدی»، به‌عهده داشت که از خبرنگاران و تهیه کنندگان برنامه فرهنگی در این شبکه است. او در سالنی که این برنامه را اجرا می‌کرد، ارکستر متروپولیتن برلین را در کنار خود داشت که بخش‌هایی از آلبوم رنگین‌کمان «ثمین باغچه‌بان» را، با محتوا مربوط به نوروز و چهارشنبه‌سوری نواختند، و گروه کر اشعار آن را خواندند. 

دکوراسیون و طراحی سالن، شبی پرستاره را تداعی می‌کرد که گویی در گوشه و کنار آن نور مهتاب روی درخت های شکوفه زده افتاده است.

در میان اجرای موسیقی زنده، نمایشی با یاد کشته‌شدگان جنبش «زن‌، زندگی، آزادی» اجرا شد و گروهی از کنشگران مدنی سخن گفتند.

در برنامه نوروزی تلویزیون ایران اینترنشنال، همچنین گروه موسیقی «رستاک» به اجرای ترانه‌های محلی ایران پرداخت. حضور این گروه در این برنامه نیز به‌نوعی تداعی کننده خواست زنان ایران برای تغییر بود؛ چراکه اعضای زن این گروه که در ایران هنگام اجرا مجبور بودند با حجاب اجباری روی صحنه حاضر شوند،‌ حالا در خارج از ایران با پوشش دلخواه خود ساز می‌نوازند و می‌خوانند.

بخش دیگری از برنامه نوروزی ایران اینترنشنال نیز به روایت داستان ضحاک و قیام کاوه و فریدون اختصاص داشت که آن هم بی‌ربط به جنبش انقلابی مردم ایران و ضحاک خواندن «خامنه‌ای» در شعارهای این جنبش نبود.

نوعید هشت ساعته

برنامه نوروزی تلویزیون صدای آمریکا، با حال و هوای شش ماه گذشته در ایران و اعتراضات مردم علیه جمهوری اسلامی اجرا شد. برنامه نوروزی صدای آمریکا با عنوان «نوعید» را، «احسان کرمی»،‌ بازیگر،‌ صداپیشه و مجری که چندی است به آمریکا مهاجرت کرده، اجرا کرد.

در برنامه نوروزی صدای آمریکا، اجراهای تعدادی از خوانندگان مقیم اروپا و آمریکا از جمله «مازیار فلاحی»، «علی عظیمی»، «رعنا منصور» و «فرامرز اصلانی» پخش شد و در بین این اجراها،‌ پیام‌های تعدادی از فعالان مدنی، سیاسی و فرهنگی پخش شد که همگی در ارتباط با نوروز و اعتراضات در ایران بود. 

با این حال، صدای آمریکا در استفاده از رنگ و طراحی در دکوراسیون و لباس،‌ تم بهاری را انتخاب کرده بود و فضای غم‌انگیز پس از اعتراضات، تاثیری در طراحی دکوراسیون برنامه نوروزی این شبکه نگذاشته بود.

در این برنامه هشت ساعته، مستندی درباره تاریخچه رقص در ایران و سرنوشت آن پس از انقلاب پخش شد که این موضوع نیز بی‌ارتباط با اعتراضات ماه‌های اخیر و مقاومت مدنی مردم در برابر فشارهای حکومت نبود. در این برنامه همچنین بخشی با عنوان «دادنامه» پخش شد که روایتی بود به سبک شاهنامه فردوسی درباره هفت نفر از قربانیان سرکوب جمهوری اسلامی در سال‌های اخیر، از جمله «مهسا امینی»، «کیان پیرفلک» و «خدانور»، با اشعاری از «فریبا صفری‌نژاد» و اجرای «فریدون فرح‌اندوز.»

 

نوروز اعتراضی

برنامه نوروزی شبکه تلویزیونی منوتو از همان آغاز، تکلیف بیننده را با محتوا برنامه خود روشن کرد. برنامه با تصاویری از کشته‌شدگان اعتراضات آغاز شد و بعد از آن، دقایقی از رقص «مهسا[ژینا] امینی» پخش شد.

عنوان برنامه را «سفر برای وطن» انتخاب کردند. دکور استودیوی برنامه با ترکیبی از رنگ‌های مشکی، نارنجی و قرمز طراحی شده بود و روی صحنه صدها شمع روشن بود. حال و هوای استودیو، فضایی نسبتا سنگین و حماسی را تداعی می‌کرد. مجری در آغاز برنامه اعلام کرد که این برنامه به کسانی تقدیم می‌شود که امسال نوروز ندارد. عجیب هم نیست اگر برنامه کلا حال و هوای نوروزی نداشت و عمدتا ترکیبی از حماسه‌خوانی و سوگنامه بود.

در مجموع در میان چهار شبکه تلویزیونی عمده فارسی‌زبان خارج از کشور، به‌جز بی‌بی‌سی که در برنامه نوروزی خود مستقیما اشاره‌ای به تاثیر اعتراضات بر فضای نوروزی ایران نکرد، سه شبکه دیگر برنامه‌های نوروزی خود را با تاثیر از شش ماه اعتراض و مقاومت مردم ایران برابر جمهوری اسلامی تهیه کردند. 

در روزهایی که خانواده‌های صدها کشته شده اعتراضات سفره هفت‌سین سیاه پهن کردند و شهروندان مقاومت خود برابر جمهوری اسلامی را به اشکال مختلف حتی در گشت‌وگذار نوروزی نشان می‌دهند، چنین تاثیر‌پذیری‌ای قابل انتظار بود.